“Tertele” kelimesi Kırmancki / Zazacada katliam, soykırım demektir. Dersimliler 4 Mayıs 1937’de yayınlanan Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu kararını 1937 / 38’de meydana gelmiş olan Tertelenin başlangıç günü kabul ediyorlar. 2010 yılından bu yana her 4 Mayıs’ta Dersim Tertelesinin kurbanları anılıyor.
Dersim Kültür ve Tarih Merkezi (DKG) ile Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti Sosyal Demokrat Parti (SPD) Meclis Grubu bu yılki Dersim Tertelesini Anma ve Hatırlama Etkinliğini NRW Eyalet Parlamentosu’nda 5 Mayıs 2025 tarihinde düzenlediler. Bu anma etkinliğinin ana düşüncesi “Ortak Hafıza ve Öğrenme” idi.
Anma ve Hatırlama toplantısı 17.30’da DKG adına Hüseyin Aydın’ın açış konuşmasıyla başladı.
Dede Hasan Ali İçlik Zazaca bir gülbenk okudu.
Ardından Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu İnanç, Yol ve Erkân Kurulu Başkanı Ecevit Emre Almanca duygusal, anlamlı bir konuşma yaptı ve şunları söyledi:
Dersim 1937/38 katliamını anma kapsamında bu önemli anma etkinliğinde yer almak benim için bir onurdur.
Bugün burada sadece Ecevit Emre olarak konuşmuyorum, aynı zamanda bu katliamda hayatını kaybeden Dedem ve birçok akrabam adına da konuşuyorum.
Tarihimizin bu karanlık bölümü asla unutulmamalıdır. Geçmişten öğrenmek ve açık, saygılı bir toplum inşa etmek için şehitlerimizi anmak hepimizin ortak görevidir.
Bugün burada, Canlarımızı anmak, onlara saygımızı sunmak ve hoşgörü ile insanlık adına kararlılığımızı vurgulamak için bulunuyoruz.
Bu anlamlı etkinliği düzenleyen organizatörlere içtenlikle teşekkür etmek istiyorum. Onların çabası ve kararlılığı, anıyı canlı tutmaya ve daha adil bir toplum için mücadele etmeye katkı sağlamaktadır,” dedikten sonra çerağı uyardı ve Almanca bir Gülbenk verdi:
Delilimiz uyansın, uyandırılsın…
1937/38 yıllarında katledilen masum Canlarımızın aşkına…
Delilimiz uyansın, uyandırılsın…
Özgürlükleri, kimlikleri ve inançları uğruna hayatını kaybeden masum insanlar aşkına…
Delilimiz uyansın, uyandırılsın…
Baskı, kötü muamele ve adaletsizliğe karşı savaşmış ve hayatını kaybetmiş Canlar aşkına…
Delilimiz uyansın uyandırılsın…
Kimlikleri nedeniyle barbarca katledilen Kırmanç/Kırdas Alevileri aşkına…
Programa uygun olarak SPD Meclis Grubu adına Jochen Ott selamlama konuşması yaptı. Bu anmanın hazırlığında Bochum Milletvekili Serdar Yüksel’in de emeği geçtiğini belirtti.
Dersim Soykırım Mağdurlar İnisiyatifi adına Alişan Tekin konuşmasında Türkiye’deki demokrasi ve insan hakları mücadelesi ile dayanışma içinde bulunduklarını, Ekrem İmamoğlu’nun serbest bırakılmasını dile getirdi. “Geçmişle yüzleşme ve barış gerçeklerin konuşulmasıyla başlar” dedi ve Federal Almanya’nın Dersim Tertelesini kabul etmesi gerektiğini vurguladı.
Lale Koçgün Zazaca iki ağıt söyledi. Anma etkinliğinin bilimsel sunumunu Prof. Dr. Hans Lucas Kieser yaptı.
Bochum Ruhr Üniversitesi ile Dersim Kültür ve Tarih Merkezi’nin 2024 yılında önemli bir projeye başladılar. “Toplumsal hafızayı koruma ve geçmişten öğrenme projesi” hakkında, proje sorumlusu Prof. Dr. Christian Gudehus bilgi verdi. “Dersim Tertelesi’nin 400 canlı tanığı ile söyleşiler yapıldığını, bunlardan 100 söyleşinin seçildiğini ve bunların Kırmancki / Zazacadan Türkçeye çevrildiğini açıkladı.
DKG 2008 yılından başlamak üzere üniversitelerin de akademik desteğini alarak 8 ülkede 400 tanık ile uluslararası standartlarda mülakatlar yapmışlar.
Bu büyük projenin oluşturulmasında ve yürütülmesinde büyük bir sorumluluk üstlenen, sabırla ve heyecanla çalışan Yaşar Kaya da Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Projesi sürecini ve gelinen yeri anlattı.
Ben de bu büyük projenin Türkçe metinlerinin düzeltmenliğini üstlendim. Şimdiye kadar seçilmiş 100 mülakattan 28 tanesini düzelttim. Bu projede yar almak benim için vicdani bir sorumluluk ve şereftir.
NRW Eyalet Parlamentosu’nda, Dersim Tertelesini Anma ve Hatırlama Etkinliğini düzenleyenlere, konuşmacılara, emeği geçenlere, katılımcılara başta Hüseyin Kenan Aydın, Yaşar Kaya, Prof. Dr. Christian Gudehus, Prof. Dr. Hans Lukas Kieser, Ecevit Emre ve Hasan Ali İçlik olmak üzere herkese saygı, sevgi ve şükranlarımı sunarım.
Geçmiş bugünün önsözüdür.
Dersim Tertelesi ile hesaplaşılmadan, yüzleşilmeden Türkiye’de gerçek demokrasi mümkün olamaz.
Dersim’in acıları benim de acılarımdır.
Dersim Tertelesinde katledilen, ocakları söndürülen tüm kardeşlerimi saygıyla anıyorum.
Bochum, 7 Mayıs 2025, Kemal Yalçın